Chăm sóc và điều trị cho người bệnh viêm niêm mạc họng miệng do hóa trị

CN. Lê Thị Minh Hoa ( Tổng hợp)

Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai

I. ĐẠI CƯƠNG

Biến chứng viêm niêm mạc họng miệng do hóa trị thường xảy ra sau khi truyền hoá chất và nặng nhất vào ngày thứ 7. Mức độ nặng thay đổi từ viêm đau miệng nhẹ không có tổn thương thực thể cho đến mức nặng với các tổn thương viêm mụn nước ở niêm mạc gây đau làm ảnh hưởng đến khả năng ăn uống của người bệnh.

Loại hoá chất, liều, đường dùng, tần suất sử dụng, bệnh lý khoang miệng trước đó, xạ trị đồng thời, sự dung nạp của người bệnh là các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ và thời gian viêm niêm mạc. Các hoá chất thường gây viêm niêm mạc bao gồm: bleomycin, cytarabine, doxorubicin, etoposide liều cao, 5FU tiêm tĩnh mạch, methotrexat.

II . PHÂN ĐỘ VIÊM NIÊM MẠC

III. ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG TRÁNH BIẾN CHỨNG VIÊM NIÊM MẠC HỌNG MIỆNG

1. Những công việc cần làm trước khi bước vào đợt hóa trị.

Khám điều trị toàn diện các bệnh răng miệng trước điều trị hoá chất giúp giảm các biến chứng răng miệng do hoá chất.

Điều trị sâu răng, điều trị lợi và tu , nhổ răng nếu có chỉ định.

Người bệnh có bệnh viêm quanh răng mạn có thể tiếp tục điều trị hoá chất mà không cần can thiệp răng miệng gì đặc biệt do biến chứng viêm quanh răng cấp thường hiếm khi xảy ra trong quá trình điều trị.

2. Trong suốt quá trình điều trị, nên khuyên người bệnh tuân thủ những điều sau đây.

Nên ăn thức ăn mềm, xay nhuyễn, món ăn nhiều nước và dễ nuốt( cháo, soup, canh ), hoa quả, món ăn lạnh ( kem, sữa chua,…)

Luôn giữ ẩm niêm mạc miệng bằng một số cách như uống từng ngụm nhỏ nước   (nước sôi để nguội, nước chè tươi) thường xuyên trong ngày (15-20 phút một lần), nhai kẹo cao su không đường nhằm tăng tiết nước bọt.

Vệ sinh răng miệng, kể cả răng giả và súc miệng tối thiểu sau khi ăn và trước khi đi ngủ

Những điều nên tránh:

+ Tránh thức ăn, đồ uống có nhiều đường, các loại hoa quả chua ( chứa nhiều axit) như cam, chanh, dứa, cà chua,…

+ Không ăn các thức ăn rắn, có góc cạnh hoặc quá nóng hay có gia vị gây kích ứng như quá nhiều muối, ớt, tiêu,…

+ Không uống các loại nước gây kích ứng mạnh niêm mạc miệng như rượu, bia, nước nóng; không hút thuốc lá.

+ Tránh xúc miệng bằng những dung dịch có chứa cồn hay các chất có khả năng kích ứng niêm mạc miệng khác( hầu hết các nước súc miệng phổ biến hiện nay, xem kỹ thành phần nước súc miệng trước khi sử dụng.)

IV. ĐIỀU TRỊ KHI CÓ BIẾN CHỨNG VIÊM NIÊM MẠC HỌNG MIỆNG

   1. Điều trị mang tính hỗ trợ và kiểm soát các triệu chứng

Loại bỏ răng giả, vệ sinh răng miệng không gây tổn thương, xúc miệng với dung dịch muối và soda (1/2 thìa muối và 1 thìa soda pha vào 1/4 lít nước) mỗi 4 giờ.

Vệ sinh khoang miệng sau ăn, làm sạch và đánh răng giả thường xuyên để loại bỏ mảng bám, đánh răng bằng bàn chải mềm hay bọt tăm.

Không nên sử dụng thức ăn cần nhai nhiều, chua, mặn hoặc thức ăn khô. Dinh dưỡng tĩnh mạch hoặc bù dịch đường tĩnh mạch nếu cần.

Chăm sóc môi bằng các loại kem dưỡng ẩm.

Bôi kaolin/pectin Orabase, diphenhydramine, kháng acid dạng uống, maltodextrin (Gelclair), và các chế phẩm phối hợp thuốc giảm đau tại chỗ và thuốc bao bọc niêm mạc. Thuốc giảm đau tại chỗ có thể được sử dụng tuy nhiên nhiều người bệnh phải dùng narcotic toàn thân.

Khuyến cáo sử dụng các biện pháp tại chỗ (nystatin xịt hoặc que clotrimazol) cho các người bệnh có bội nhiễm nấm vùng hầu họng do biến chứng viêm niêm mạc.

Nhiễm virut Herpes (HSV: herpes simple vius) có thể cấy vi rút và điều trị kháng vi rút theo kinh nghiệm (acyclovir truyền hoặc uống, valacyclovir uống) trong khi chờ đợi kết quả cấy vi rút. Điều trị kháng vi rút dự phòng được khuyến cáo giới hạn sử dụng trong các trường hợp người bệnh huyết thanh dương tính với HSV và các người bệnh hoá trị liều cao do bệnh máu ác tính.

2. Điều trị nguyên nhân

Dùng thêm các thuốc tăng bạch cầu nếu viêm niêm mạc họng miệng đi kèm hạ bạch cầu gây biến chứng

Nuôi dưỡng đường tĩnh mạch nếu người bệnh không ăn uống được do đau

Giảm đau: tùy theo mức độ dùng thêm các thuốc giảm đau.

Các phương pháp trên giúp cho người bệnh tránh được các phiền toái do viêm niêm mạc miệng gây ra, cải thiện và nâng cao hiệu quả điều trị. Điều quan trọng là bệnh nhân phải luôn chú ý đến tình trạng sức khỏe răng miệng và báo cáo sớm với bác sĩ điều trị để có phương pháp điều trị sớm và hiệu quả tránh dẫn đến các biến chứng nặng.

 Tài liệu tham khảo:

CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH UNG THƯ, “Tài liệu đào tạo thuộc chương trình dự án bệnh viện vệ tinh chuyên ngành ung bướu giai đoạn 2016- 2020- BỆNH VIỆN BẠCH MAI”.

Tài liệu Số: 3338 /QĐ-BYT- QUYẾT ĐỊNH Về việc ban hành Hướng dẫn Quy trình kỹ thuật khám bệnh, chữa bệnh chuyên ngành ung bướu.

MỘT SỐ KỸ THUẬT THỰC HÀNH CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH THEO CHUYÊN KHOA ( Sách phục vụ đào tạo cho Điều dưỡng, Hộ sinh, Kỹ thuật viên), Nhà xuất bản y học – Năm 2017.

Nguồn: ungthubachmai.com.vn