BSNT. Đinh Xuân Mạnh
Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu - Bệnh viện Bạch Mai
1. Đại cương
Tăng canxi huyết là hội chứng thường gặp ở bệnh nhân ung thư. Tăng canxi máu là khi canxi máu >2,6mmol/l hoặc canxi ion hóa >1,3mmol/l. Bệnh nhân có hội chứng này thường có tiên lượng xấu. Trong các nguyên nhân gây tăng canxi máu, 90% bắt nguồn từ các nguyên nhân ung thư. Tăng canxi huyết trong ung thư thường liên quan đến sự tiêu hủy và giải phóng canxi từ xương qua 3 cơ chế:
- Di căn xương gây tiêu hủy xương (chiếm 20%).
- Bài tiết hormon giống hormon cận giáp (chiếm 80%).
- Khối u sản xuất ra 1,25-dihydroxy vitamin D: gây tiêu hủy xương và tăng hấp thụ canxi ở ruột non.
2. Tầm quan trọng của điều trị tăng canxi máu?
Tăng canxi huyết là một cấp cứu, tiên lượng sống phụ thuộc vào biến chứng tim mạch, bắt đầu có biểu hiện lâm sàng khi canxi huyết >3mmol/l.
3. Chúng ta có những gì để điều trị tăng canxi máu?
|
Phương pháp |
Cơ chế |
|
Truyền dịch đẳng trương |
Pha loãng canxi trong lòng mạch. Tăng đào thải canxi qua thận. |
|
Biphosphonat |
Ức chế hủy xương. |
|
Calcitonin |
Ức chế hủy xương. Tăng đào thải canxi qua thận. |
|
Steroid |
Giảm tái hấp thu canxi tại ruột Giảm tạo 1,25-Dihydroxyvitamin D |
|
Furosemid |
Tăng đào thải canxi qua thận. |
|
Chạy thận |
Chủ động lọc canxi qua lọc thận |
4. Sử dụng như thế nào?
Để nắm rõ cách sử dụng của các thuốc điều trị tăng canxi máu, chúng ta cần phải nắm rõ thời điểm bắt đầu có tác dụng, thời gian tác dụng của các thuốc. Dưới đây là bảng tổng kết.
|
Phân nhóm |
Phương pháp |
Thời gian bắt đầu có tác dụng |
Thời gian tác dụng |
|
Tác dụng nhanh |
Truyền dịch đẳng trương |
Vài tiếng |
Trong suốt thời gian truyền dịch |
|
Furosemid |
Vài tiếng |
6-8 giờ |
|
|
Calcitonin |
4-6 giờ |
48 giờ |
|
|
Tác dụng chậm |
Biphosphonat |
1-3 ngày |
2-4 tuần |
|
Steroid |
2-5 ngày |
Vài ngày đến vài tuần |
|
|
Chạy thận |
Vài tiếng |
5. Thái độ xử trí phụ thuộc vào nồng độ canxi máu
Dưới đây là phác đồ tham khảo thường dùng trên lâm sàng dựa trên tài liệu tham khảo uptodate 2019:
a. Canxi máu 2,6-3 mmol/l
- Chưa cần phải điều trị thuốc ngay.
- Cân nhắc truyền dịch đẳng trương, lợi tiểu.
- Hạn chế bổ sung canxi từ thuốc uống, thức ăn, dịch truyền.
b. Canxi máu 3-3,5mmol/l
- Cấp: Điều trị ngay
+ NaCl 0,9% 200-300ml/h. Đích: nước tiểu 100-150ml/h.
+ Calcitonin 4-8UI/kg mỗi 6-12h. Kiểm tra canxi máu mỗi 6-12h.
+ Furosemid 20-40mg/ngày, tiêm tĩnh mạch hoặc uống.
+ Methylprednisolon 40mg/ngày, tiêm tinh mạch.
- Mạn:
+ Chưa cần phải điều trị thuốc ngay.
+ Hạn chế bổ sung canxi từ thuốc uống, thức ăn, dịch truyền.
c. Canxi máu 3,5-4,5mmol/l: điều trị ngay
- NaCl 0,9% 200-300ml/h. Đích: nước tiểu 100-150ml/h.
- Calcitonin 4-8UI/kg mỗi 6-12h. Kiểm tra canxi máu mỗi 6-12h.
- Furosemid 20-40mg/ngày, tiêm tĩnh mạch hoặc uống.
- Methylprednisolon 40mg/ngày, tiêm tĩnh mạch.
d. Canxi máu >4,5mmol/l
- NaCl 0,9% 200-300ml/h. Đích: nước tiểu 100-150ml/h.
- Calcitonin 4-8UI/kg mỗi 6-12h. Kiểm tra canxi máu mỗi 6-12h.
- Furosemid 20-40mg/ngày, tiêm tĩnh mạch hoặc uống.
- Methylprednisolon 40mg/ngày, tiêm tĩnh mạch.
- Chạy thận nhân tạo.
Tài liệu tham khảo
1. Treatmentof hypercalcemia, Uptodate 2019.
2. Tăng canxi máu ở bệnh nhân ung thư, Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh ung thư thường gặp, 2019.
3. Tăng canxi máu, Phác đồ Bộ Y tế.
